Samenvatting

Gemeentefinanciën op orde: solide, stabiel en solidair
Voor u ligt de 8-maandsrapportage. Ieder jaar wordt met deze rapportage in beeld gebracht hoe de begrotingsrealisatie over de eerste 8 maanden verloopt en wordt een prognose afgegeven over de begrotingsuitkomst van gehele jaar. Hierbij worden afwijkingen ten opzichte van de vastgestelde begroting toegelicht.  

De prognose van dit jaar is anders dan andere jaren. Corona heeft een groot financieel effect op de gemeente. De gemeente loopt inkomsten mis en maakt extra kosten. Voor een aanzienlijk deel van deze kosten krijgen we een directe vergoeding van het rijk. Andere kosten landen op de schouders van de gemeente. Dit in tijden waarin de financiële ruimte voor gemeente (o.a. door decentralisaties) al behoorlijk is ingeperkt.

De voorliggende 8-maandsrapportage staat daarom voornamelijk in het teken van corona. Met deze rapportage wordt tevens het financiële kader geschept waarbinnen afwegingen gemaakt zijn voor de toekomst van Den Haag in het licht van de huidige financiële, economische en maatschappelijke risico’s.

Het vertrekpunt is dat de gemeentefinanciën van Den Haag op orde zijn. Dat wil zeggen ze zijn solide, stabiel en solidair. Juist in de huidige tijd van (financiële) onzekerheid, en een reëel risico op een tweede golf, zijn deze uitgangspunten van belang.

Een solide gemeente, heeft een begroting die ‘op orde’ is. Dat wil zeggen dat hij deugdelijk, en logisch onderbouwd is. De begroting is sluitend, waarbij kosten en baten structureel in evenwicht zijn. De gemeente maakt daarnaast een reëel inschatting van de risico’s en zet daar passende reserves tegenover. De begroting van Den Haag is solide, kan tegen een stootje en is in staat om tegenvallers op te vangen.

Een stabiele gemeente, is er één waar haar inwoners en ondernemers van op aan kunnen. Het college houdt daarmee vast aan de ingezette koers en de ambities uit het coalitieakkoord. Ingezette trajecten en projecten in de stad gaan door, onder dezelfde voorwaarde waaronder ze zijn gestart. Dit alles draagt bij aan het vertrouwen dat inwoners en ondernemers in de gemeente hebben.

Ook de inwoners en ondernemers van den Haag hebben met corona ook een financiële klap gehad. De gemeente is solidair en wil met een sociaal economisch herstelplan de effecten te verzachten en het herstel bespoedigen. Hierbij moeten lastige keuzes worden gemaakt, immers niet alle pijn kan worden verzacht. Het college wordt in haar afwegingen geholpen door de maatschappelijke impactanalyse en het sociaal-economisch herstelplan. De inzet van de gemeente is daar waar het grootste maatschappelijke effect wordt bereikt en waar de economische positie van de stad het meeste baat bij heeft.

In deze rapportage treft u informatie aan over de financiële ontwikkeling met betrekking tot de coronacrisis. Op basis van de actuele prognose van 8-maandsrapportage is bepaald wat de effecten van de coronacrisis op de begroting zijn. Daarnaast is een actualisatie opgenomen van de beschikbare vergoedingen en dekking om deze effecten op te vangen. Hiermee bevat deze rapportage de actualisatie van de financiële impactanalyse van afgelopen voorjaar. In de programmabegroting 2021-2014 was deze actualisatie benoemd.

Actualisatie financiële impact coronacrisis en ontwikkelingen coronabuffer

1 Nadelige effecten coronacrisis in 2020: € 83 mln.
De extra lasten die we in 2020 inschatten voor coronagerelateerde effecten, betreffen op basis van de 8 maands inzichten met daarin de ontwikkelingen zoals die medio september zijn ingeschat: € 83 mln. De nadere uitsplitsing van dit bedrag wordt verderop in dit hoofdstuk gegeven.

Het bedrag van € 83 mln. bevindt zich aan de onderzijde van de bandbreedte die afgelopen voorjaar in de financiële impactanalyse is aangegeven. Toen is rekening gehouden met een bandbreedte van € 81 tot € 131 mln. voor effecten als gevolg van de coronacrisis in 2020. In de impactanalyse van afgelopen voorjaar waren nog geen kosten opgenomen voor bron- en contactonderzoek en het uitvoeren van coronatests door de GGD. Het beleid dat iedereen getest kan worden is namelijk pas sinds 1 juni van kracht. Hiermee is een kostenpost gemoeid van naar verwachting ca. € 66 mln. over 2020. Als dit effect wordt meegeteld stijgen de lasten voor 2020 tot ca. € 149 mln. De gemeente krijgt voor deze extra lasten volledige vergoeding van het rijk. Het is daarom in deze analyse verder buiten beschouwing gelaten. Dit geldt eveneens voor de kosten en even hoge vergoeding met betrekking tot de overbruggingsregeling voor zelfstandigen (TOZO) waarvan de cijfers niet zichtbaar zijn in de 8 maandsrapportage.   

2.Actuele verwachting vulling buffer coronacrisis: € 133,1 mln.

Bij de begroting 2021-2024 is de buffer impact coronacrisis ingesteld met een begrote vulling van € 81,5 mln. Deze is opgebouwd uit € 46,5 mln. gemeentelijke dekking en € 35 mln. verwachte rijksdekking. Hierbij is aangegeven dat extra ondersteuning van het rijk eveneens aan de buffer wordt toegevoegd.

Na de totstandkoming van de gemeentelijke begroting is aanvullende ondersteuning aan de gemeente toegekend. Volgens de inzichten van de laatste circulaires is de gemeente zeker van minimaal € 45,7 mln. rijksdekking (waarvan € 6,8 mln. betrekking heeft op 2021). Dit is € 10,7 mln. hoger dan het bedrag dat in de begroting is opgenomen.
De gemeente verwacht hiernaast aanvullende ondersteuning. Dit is ondersteuning die volgt uit kamerbrieven en circulaires zonder dat de exacte uitkeringen voor Den Haag al vastgesteld zijn. We verwachten hiervoor een aanvullende bijdrage van € 40,9 mln. Dit bedrag bestaat grotendeels uit kostendekkende vergoeding voor lagere parkeerbaten en toeristenbelasting tussen 1 juni t/m 31 december en een dekkende bijdrage voor de extra bijstandsuitkeringen die over 2020 worden uitgekeerd.
De buffer coronacrisis betreft na het verkrijgen van deze vergoedingen € 133,1 mln. op basis van de huidige inzichten.

3.  Aanspraak buffer
We voorzien de volgende inzet van de buffer:

Dit wordt per onderdeel toegelicht:

1. Benodigde inzet 2020: € 83,0 mln.

Uit de inschattingen van de 8-maandsrapportage volgt dat de (per saldo) nadelige gevolgen van de coronacrisis € 83 mln. betreffen. Dit is opgebouwd van de corona-effecten per programma zoals opgenomen in de 8 maandsrapportage. Deze voor- en nadelen tellen op tot € 83 mln en dit bedrag vormt de benodigde inzet van de buffer in 2020:

2. Onzekere uitgaven en dekkingsbijdragen 2020: € 11,1 mln

Voor 2020 is op een aantal posten onzekerheid. Dit heeft zowel betrekking op kosten van de coronacrisis als rijksvergoedingen hiervoor. Deze onzekerheid is niet altijd gekwantificeerd in de prognose voor 2020. Daarom is een aanvullende reservering van € 11,1 mln. minimaal benodigd. Dit heeft betrekking op ondermeer de volgende onderwerpen:

• Rijksbijdrage voor omzetgarantie Jeugd en Wmo. In de prognose houden we rekening met een volledige rijksbijdrage voor de extra lasten die verband houden met omzetgaranties voor Jeugd en Wmo. Voor een bedrag van ca. € 9 mln. is dit niet hard. Deels (ca. € 6 mln.) kan verminderde dekking uit het beleidsprogramma worden bekostigd en deels is dit een risico (ca. € 3 mln.) met betrekking tot de buffer coronacrisis.
• Lagere dividenduitkeringen 2020. De BNG besluit in december 2020 of ze dividend uitkeert. In de gemeentebegroting is vooralsnog een uitkering van € 1,6 mln. in 2020 opgenomen.
• Nadere regelgeving van het rijk. Het rijk komt de komende periode met nadere protocollen voor het ter beschikking stellen van o.a. TOZO-middelen over 2020. Er is een risico dat een deel van de al toegekende middelen met terugwerkende kracht niet aan deze protocollen voldoet waardoor definitieve rijksvergoedingen lager kunnen zijn dan de uitgekeerde middelen.
• Lagere huurinkomsten vastgoed. In sommige gevallen kan de gemeente worden geconfronteerd met het niet kunnen innen van huurinkomsten. Hier is sprake van bij een faillissement of vanwege het uitgangspunt dat geen huur kan worden gevraagd voor zaken die niet gebruikt kunnen worden. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op huurinkomsten van markten en paviljoenen.
• Als gevolg van de Coronacrisis is de hoeveelheid aangeboden huisvuil fors toegenomen. Dit leidt tot hogere verwerkingskosten en leidt tot wegvallen dividend van inzamelaar HMS. Als deze extra kosten over het lopende jaar niet kunnen worden gedekt uit de voorziening afvalstoffenheffing, leidt dit tot een extra nadeel van maximaal € 4 mln.
• In de impactanalyse zijn risico’s opgenomen voor faillissementen en andersoortige risico’s die zich tot op heden niet hebben voorgedaan en daarom niet in de prognose zijn verwerkt. Tegenvallers kunnen de komende maanden alsnog optreden. Dit leidt tot extra nadelen ten opzichte van de prognose.

3. Inzet voor onvermijdelijke kostenposten in 2021: € 22 mln.

De financiële impactanalyse bij de voorjaarsnota liet een verwacht nadelig effect zien van tussen de € 39 en € 71 mln. als gevolg van de coronacrisis in 2021. Naar huidige inzichten zijn enige risico’s hiervan niet meer van toepassing. Het benoemde risico op onvoldoende macrobudget voor de bijstandverlening treedt naar verwachting niet op (€ -12 tot -25 mln). Ook kunnen meerkosten voor re-integratietrajecten voor een deel worden gedekt uit onderbesteding in 2020 (€ -4,8 mln.).
Na deze bijstelling resteert een bandbreedte van € 22 – 41 mln. aan risico’s in 2021. Het rijk benoemt in kamerbrieven dat gemeenten een eigenstandige verantwoordelijke hebben om financiën op orde te houden. We verwachten dat rijksdekking voor de gemeentelijke problematiek in 2021 zal worden versoberd ten opzichte van 2020. Daarmee is het handhaven van een reservering van minimaal € 22 mln. voor onvermijdbare corona-effecten in 2021 nodig om solide beleid te voeren. Hierbij speelt eveneens mee dat de algemene reserve zich op een laag niveau bevindt. Hierdoor is de financiële ruimte om tegenvallers op te vangen buiten de buffer impact coronacrisis zeer beperkt.

4. Inzet economie

Om de directe schade die de Haagse economie leidt als gevolg van de coronacrisis, heeft het college recent besloten om een impuls van € 4 mln. beschikbaar te stellen. Deze wordt gedekt uit de buffer impact coronacrisis.

5. Ruimte voor inzet sociaal-economisch herstelplan en kanttekening hierbij

Na bovengenoemde inzet en reserveringen, resteert een ruimte van maximaal € 13 mln. in de buffer. Deze ruimte is naar de deze inzichten van september 2020 niet benodigd voor onvermijdelijke tegenvallers. Door deze ruimte beschikbaar te stellen voor het sociaal-economisch herstelplan als gevolg van corona blijft de gemeente investeren om de economische dip van de coronacrisis te verkleinen en bouwt ze aan een solidaire toekomst. De beschikbare middelen voor het sociaal-economisch herstelplan uit de coronabuffer komen (inclusief de impuls voor economie) uit op € 17 mln.   

Bij deze inzet hoort wel een kanttekening. De inzichten zijn van september 2020. Zoals uit de analyse blijkt, zijn bedragen zowel aan de kosten- als aan de dekkingskant onzeker. Deze zullen de komende maanden bewegen. We weten niet hoe corona zich ontwikkelt. De prognoses van de 8 maandsanalyse zijn gebaseerd op een stabiel beeld met op termijn een normalisatie. Bij een onfortuinlijk scenario waarbij een tweede lockdown nodig is en economie en maatschappij verder ontwricht raken, zullen de nadelen van de coronacrisis snel oplopen en voldoen de genoemde risicobedragen voor 2020 en 2021 niet. In dat geval komt de financiële positie van de gemeente verder onder druk te staan en zal opnieuw gekeken moeten worden naar de beschikbaarheid van middelen voor het opvangen van de effecten van de coronacrisis.

  Vervolgproces
De eerstvolgende stap als gevolg van de actualisatie financiële impactanalyse is de begrotingswijziging die dit najaar aan de raad wordt voorgelegd en waarin wordt voorgesteld de coronabuffer in te zetten voor de nadelen zoals die in deze prognose zijn ingeschat.    

Gezien de onzekerheid van het verloop van de coronacrisis en de effecten hiervan op de gemeentelijke begroting, blijft het college vinger aan de pols houden. Zo nodig worden aanvullende maatregelen getroffen. De raad wordt over de ontwikkelingen geïnformeerd als onderdeel van de planning- en control cyclus.
Bij de programmarekening wordt de definitieve impact van de coronacrisis over 2020 weergegeven. Bij de voorjaarsnota 2021 kijken we vooruit en beschouwen we de effecten van corona voor de volgende begrotingsvoorbereiding.